Urlop wychowawczy mamy – przedsiębiorcy

Macierzyństwo to dla młodych mam czas niewątpliwie wyczekiwany i upragniony. Często, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego, mamy świadomie podejmują decyzję o „przedłużeniu” okresu, który chcą poświęcić osobistej opiece nad dzieckiem. Pracownikom zatrudnionym co najmniej 6 miesięcy (do okresu tego wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia), zgodnie z kodeksem pracy przysługuje prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar tego urlopu wynosi do 36 miesięcy, a urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Warto zapamiętać, że okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Szczegółowe uregulowania dot. warunków i zasad udzielania urlopu wychowawczego zawarte zostały przede wszystkim w Kodeksie pracy (art. 186 kp do art. 1868a k.p.).

Prawo przedsiębiorcy do urlopu wychowawczego

Czy mamy, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą także mają prawo do urlopu wychowawczego na tych samych warunkach, co „etatowe mamy?”. Odpowiedź na to pytanie jest w zasadzie twierdząca, choć wymaga pewnych wyjaśnień i komentarzy.

Zgodnie z art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2015, poz. 584 z późn. zm.) przedsiębiorca niezatrudniający pracowników prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy, może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Brzmienie przytoczonego przepisu wskazuje więc, że przedsiębiorca spełniający ustawowe wymagania ma prawo do skorzystania z instytucji osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, rozwiązania zbliżonego do urlopu wychowawczego w brzmieniu nadanym przez kodeks pracy, ale nie tożsamego.

Uprawnienia przedsiębiorcy podczas urlopu wychowawczego

Zmiana ustawy o swobodzie działalności gospodarczej umożliwiająca skorzystania z instytucji zbliżonej do urlopu wychowawczego obowiązuje od dnia 1 września 2013 roku i jest nowatorskim rozwiązaniem w polskim systemie ubezpieczeń społecznych, umożliwiającym przedsiębiorcom sprawującym osobistą opiekę nad dziećmi do lat 5 zachowanie prawa do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej i uwzględnienie tego okresu jako okresu składkowego, który ma wpływ na wysokość przyszłej emerytury.

W okresie sprawowania przez przedsiębiorcę osobistej opieki nad dzieckiem i zawieszenia z tego tytułu działalności gospodarczej, obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne przejmuje bowiem Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Rodzaj składek, które w tym okresie są opłacane przez ZUS, ustawodawca uzależnił od tego, jak długo przedsiębiorca prowadzi swoją działalność. Jeżeli zatem:

1. osoby niezatrudniające pracowników prowadzące działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy zdecydują się na zawieszenie działalności gospodarczej z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w trybie art. 14a ust. 1d ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, to wtedy zyskują, iż ze środków budżetu państwa będą opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne;

2. osoby niespełniające w.w. wymogów, które mają krótszy niż 6 miesięcy staż w prowadzeniu działalności gospodarczej i są osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzieckiem, mogą liczyć na opłacanie z budżetu państwa składek na ubezpieczenie emerytalne.

Okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w maksymalnym wymiarze 36 miesięcy może być wykorzystany jednorazowo, bądź też podzielony maksymalnie na 4 części.

Aktywność zawodowa w okresie „urlopu wychowawczego”

W okresie tzw. urlopu wychowawczego przedsiębiorca nie może podejmować działalności gospodarczej, wykonywać pracy, lub też świadczyć usług na podstawie umowy zlecenia, albowiem przejęcie opłacania przez budżet państwa składek na ubezpieczenie społeczne, jest możliwe jedynie wtedy, gdy przedsiębiorca nie podlega innemu obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Występuje tu więc wyraźna różnica dot. sytuacji prawnej pracownika na urlopie wychowawczym. W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma bowiem prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy, albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przedsiębiorcy korzystający z tzw. urlopu wychowawczego mogą jedynie podjąć dodatkową działalność na podstawie umowy o dzieło, ponieważ umowa ta na podstawie odrębnych przepisów nie zobowiązuje do odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Koniecznie trzeba jednak pamiętać, by przedmiot umowy o dzieło został sformułowany przez strony umowy w sposób precyzyjny i nie budzący wątpliwości, także w przypadku ewentualnej kontroli ze strony Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zdecydowanie nie może się on też pokrywać z przedmiotem zawieszonej działalności gospodarczej, albowiem w takim przypadku ustanie podstawa zawieszenia działalności gospodarczej i opłacania składek przez ZUS.

W kontekście naszych rozważań rodzi się pytanie, czy w okresie korzystania przez przedsiębiorcę z tzw. urlopu wychowawczego można zapisać dziecko do żłobka lub przedszkola i czy nie będzie stanowiło to przesłanki wykluczającej osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem. Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wydaje się, że kilkugodzinny pobyt dziecka w żłobku, przedszkolu czy też na specjalnych zajęciach, nie obejmujący wszystkich dni roboczych nie powinien pozbawić przedsiębiorcę uprawnień do korzystania z tzw. urlopu wychowawczego. Każda sytuacja jest jednak zawsze oceniana indywidualnie, a w razie jakichkolwiek wątpliwości najlepiej po prostu poprosić o interpretację samego zainteresowanego, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Jeżeli mama przedsiębiorca, która zawiesiła działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, urodzi w tym okresie dziecko, nie otrzyma zasiłku macierzyńskiego. Wynika to faktu, że okres zawieszenia działalności nie jest okresem ubezpieczenia chorobowego, który uprawnia do wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Inaczej niż mama – pracownik, której w okresie urlopu wychowawczego zasiłek macierzyński przysługuje.

Mama – pracownik po zakończeniu urlopu wychowawczego nabywa prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia choroby, ponieważ okres urlopu wychowawczego wlicza się do okresów ubezpieczenia chorobowego. Także w tym przypadku sytuacja przedsiębiorcy – podejmującego działalność po okresie zawieszenia z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem jest odmienna, albowiem zyskuje on prawo do zasiłku chorobowego po okresie swoistej karencji, która wynosi 90 dni od dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Kończąc rozważania warto podkreślić, że choć przedsiębiorca sprawujący osobistą opiekę nad dzieckiem i zawieszający z tego tytułu działalność gospodarczą nie ma wszystkich przywilejów, które przysługują „etatowej mamie” na urlopie wychowawczym, to jednak wprowadzone nowe rozwiązania legislacyjne stanowiły krok w dobrym kierunku. Krok, stanowiący zachętę dla przyszłych i młodych mam.

Sprawdź także: Prawo medyczne Poznań | Prawo pracy Poznań | Prawo nieruchomości Poznań